دایره رنگ چیست؟

دایره رنگ (Color wheel) یا چرخه رنگ یا طیف هنری، فام ها را به ترتیب طبیعی (طیفی) تصویر می کند. طیف نور مرئی (رنگ افزایشی) خطیست و از کوتاه ترین طول موج نور (بنفش) تا بلندترین آن (قرمز) را با ترتیبی مشخص و ثابت نشان می دهد. ترتیب رنگ ها در دایره رنگ نیز ثابت است، اما به جای هفت فام (در طیف نور)، دارای شش فام است که در دایره ای پیوسته شکل گرفته اند. در این دایره بنفش پلی است بین آبی و قرمز.

تعداد رنگ هایی که در محدوده بینایی انسان هستند، آنقدر زیاد است که نمی توان همه آن ها را در یک دایره جا داد. به این خاطر دایره رنگ تنها طرحی خلاصه و اجمالی از تمام فام ها را به دست می دهد. طيف اوليه شش فام دارد: قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی و بنفش. طیف گسترده، دوازده نام دارد. اما هیچ رنگ تازهای وارد آن نشده است؛ تنها زرد نارنجی، قرمز نارنجی، قرمز- بنفش، آبی- بنفش، آبی – سبز و زرد سبز اضافه می شوند.

برای حفظ سادگی و ایجاز، دایره رنگ یا به شش فام محدود است و یا دوازده فام. البته می توان هر تعداد فام دیگری را به آن اضافه کرد، به شرطی که رنگ ها به فواصل منظم و در تمام محدوده های رنگی اضافه شوند می توان دایره شش رنگه یا دوازده، بیست و چهار، چهل و هشت یا نود و شش رنگه داشت (اما نه اعداد دیگری مثل سی و هفت با پنجاه و یک). محدودیتی که بر سر این تعداد وجود دارد، هوش بصری و مشکل به تصویر کشیدن آنهاست.

نحوه نمایش دایره رنگ

دایره رنگ را با هر مصالحی می توان تصویر کرد. اگر نور نمایشگر آن را عرضه کند، رنگ ها واضح و بی نقص خواهند بود. شاید حتی بشود مانند فام های طیف طبیعی آنها را اندازه گیری کرد. با مدیومی کاهشی مانند گواش یا آکریلیک، اندازه گیری رنگ ها مشکل تر است. اگر فام ها به ترتیب بوده و فواصل به درستی رعایت شده باشند، دایره رنگ می تواند به عنوان بازنمایی فام های مرئی صحت قابل قبولی داشته باشد؛ هر چند که نمونه های مختلف آن با هم فرق داشته باشند.

رنگ های اصلی، فرعی و میانی قرمز، زرد و آبی رنگ های اصلی دایره رنگ و ساده ترین نام ها هستند. نمی توان آنها را به رنگ های تشکیل دهنده تجزیه کرد. این رنگ ها هیچ وجه مشترکی با هم نداشته و به این دلیل بیشترین تفاوت را نسبت به هم دارند. تمام رنگ های دایره رنگ از ترکیب سه رنگ اصلی قرمز، زرد و آبی تشکیل شده اند. سبز، نارنجی و بنفش رنگ های فرعی دایره رنگ بوده که هرکدام فاصله مساوی با نقطه میانی بین دو رنگ اصلی هستند:

• سبز محصول ترکیب آبی و زرد است.
• نارنجی محصول ترکیب قرمز و زرد است.
• بنفش محصول ترکیب آبی و قرمز است.

رنگ های فرعی نسبت به رنگ های اصلی از نظر فام کنتراست کمتری دارند. هر جفت رنگ فرعی، در یک رنگ اصلی با هم مشترک هستند. نارنجی و بنفش هردو قرمز دارند، نارنجی و سبز هر دو زرد دارند و سبز و بنفش هردو ابی دارند. زرد نارنجی، قرمز- نارنجی، قرمز- بنفش، آبی- بنفش، آبی – سبز، و زرد سبز رنگ های میانی هستند. آنها نقاط میانی بین فامهای اصلی و فرعی بوده و گاه به اشتباه رنگهای ثالثه خوانده می شوند.