مفهوم نشر چست : بنیان های توصیفی نشر

در پاسخ به این سوال که مفهوم نشر چست میتوان گفت که نشر فعالیتی است که هر فرد یا مؤسسه ممکن است درگیر آن شود. مثلا یک آموزگار دبستان ممکن است به تدوین و عرضه یک جزوه آموزشی یا سرگرمی برای شاگردان خود بپردازد. بدین صورت که یک جزوه (فرض) ۱۰ صفحه ای و به تعداد ۳۰ نسخه تدوین کند و به شاگردان خود ارائه دهد. این کار نیز نوعی نشر است و بسیاری از معلمان، و به طور کلی بیشتر کسانی که در جامعه اطلاعاتی امروز زندگی می کنند، آن را تجربه کرده اند. در مقاله مفهوم نشر چست : بنیان های توصیفی نشر ، به اساس کارکردی نشر پرداخته می شود.

مفهوم نشر و نمونه های چیستی شناختی

یکی از مهمترین مسائل مدیریت در دنیای امروز، تخصصی سازي مسئوليت ها و وظایف کارکنان است. این کار ممکن است با تولید و عرضه بسته دانش (Knowledge Package) و بسته مهارت (skill package) صورت پذیرد که با استفاده از آن ها، کارکنان یک سازمان بتوانند یک دانش یا مهارت کاملا تخصصی را ظرف مدت زمان حداقل، فرا گیرند. نمونه های فرضی زیر، مفهوم بسته دانش و مهارت را در رابطه با مفهوم نشر چست شرح می دهند:

• بسته دانش آشنایی با اینترنت
• در یک جزوه خودآموز ۱۰ صفحه ای صفحه آرایی شده، برای کارمندان اداره بیمه؛
• بسته دانش مدیریت کارخانه خودروسازی، در یک جزوه ۵۰۰ صفحه ای، همراه با راهنمای تدریس در ۵۰ساعت، برای مدیران مرسدس بنز؛
• بسته مهارت ساخت صندلی چوبی، در یک مطلب خودآموز ۲ صفحه ای، برای ۱۰ کارگر قسمت صندلی سازی یک کارخانه؛
• بسته مهارت تعمیر سیبک خودرو، در یک فیلم ویدئویی خودآموز۲۰ دقیقه ای، برای عموم تعمیرکاران.

تدوین و نشر بستهء دانش

در مبحث مفهوم نشر چست ، تدوین و نشر بستهء دانش یا مهارت الزاما توسط یک سازمان نشر صورت نمی گیرد و هر فرد یا مؤسسه می تواند این کار را انجام دهد؛ اما به هر حال، در این کار نیز باید همه مراحل نشر طی شوند، و نشر به طور علمی انجام شود، تا بازدهی آموزش مطلوب واقع گردد. یکی از خدمات مرکز نگارش آموزش تولید بستهء دانش و مهارت، و خدمات دیگر آن، تولید خود بسته است.

نشر به عنوان یک پیشه تجارتی تخصصی و نیز به عنوان یک رسانه مجازی، یا نشر ساده عمومی تفاوت های فراوانی دارد. معمولا نشر یک فعالیت تجاری است و باید به روشها و فنون تجارت اداره شود. به تعبير «اطلاع رسانی»، در نشره «اشاعه اطلاعات»، با بازاریابی و فروش کتاب و محصولات الکترونیکی نشر صورت می پذیرد.

اما نشر نیز مانند همه مباحث دانش بشری، یک دانش و یا فن محسوب می شود، که باید بر اساس برنامه های آموزشی مدون آموخته شود. به همین دلیل است که بسیاری از دانشگاه های دنیا برای رشته نشر در شاخه ها و گرایش های مختلف، برنامه های آموزشی متعددی ارائه می کنند.

نشر همانند یک فعالیت فروش خواربار نیست

در مبحث مفهوم نشر چست به عبارت ساده تر، نشر همانند یک فعالیت فروش خواربار در مغازه، و یا تولید محصولات پلاستیکی در کارخانه تزریق مواد نیست که به دانش و فن اندکی نیاز داشته باشد: نشر همانند جراحی قلب، فیزیک هسته ای، و مکانیک جامدات نوعی تخصص مهم به شمار می آید که کسب آن مستلزم طی مدارج دانشگاهی ویژه است. به عبارت دیگر، همه کارمندان قسمت های تخصصی نشر در یک سازمان نشر باید در دوره های دانشگاهی نشر فارغ التحصیل شده باشند، و یا دست کم دوره های آموزشی کوتاه مدت نشر را گذرانده باشند.

شرایط موفقیت نشر، در دوران سوم و چهارم تاریخچه آن، چندان دشوار نبوده است. در آن روزگار هر کسی با اندکی انگیزه و هوش و پشتکار می توانست موفق شود. اما امروزه که رقابت سنگین ملی و منطقه ای و جهانی وجود دارد، شرایط موفقیت تغییر کرده است، و پیشرفت نشر به تلاش و دانش و تجربه بیشتری نیاز دارد.

نگرش غیر علمی و مدیریت تجربی نشر

یکی از مسائل مهم در سازمان های نشر، نگرش غیر علمی و مدیریت تجربی نشر در مبحث مفهوم نشر چست است: زیرا نشر جزو مباحثی از دانش بشری است که «بدون داشتن تحصیلات و مطالعات دانشگاهی» و حتی «بدون داشتن تجربه و ذوق کافی» نیز می توان در زمینه های گوناگون آن فعالیت کرد. اما در یکی از مباحث اطلاع رسانی مدیریت دانشگان، علوم را به دو گروه تقسیم می کنند:

1. علوم کوتاه برد (Short-Range)
2. علوم دوربرد (Long-Range)

1. علوم کوتاه برد

علومی هستند که فقدان تحصیلات و مطالعات در آنها، به سرعت آشکار می شود و فعالیت در این نوع علوم، با اتکا به هوش و تجربه شخصی صرف امکان پذیر نیست. به عنوان مثال، جراحی قلب، مهندسی برق، و خلبانی هواپیمای جزو علوم و فنونی هستند که فقدان تخصص کافی در آنها، به سرعت و با اولین ازمایش و تجربه، آشکار و برملا میشود.

2. علوم دور برد

علومی هستند که برخلاف علوم کوتاه برد، فقدان تحصیلات و مطالعات و تخصص کافی در آنها، در مدت زمان طولانی آشکار می شود و اشخاصی که در این گونه زمینه ها فعالیت می کنند ممکن است بتوانند با اتکا به هوش و خلاقیت و تجربه شخصی خود مدت های طولانی از عهده مسئولیت های محول شده برآیند. اما این اشخاص در مدت زمان عهده داری مسئولیت های خود، به تدریج بهره وری سازمانی را که در آن فعالیت می کنند، به تدریج کاهش می دهند.

نشر جزو علوم دوربرد است

در بحث مفهوم نشر چست با اندکی مطالعه و دقت می توان نتیجه گیری کرد که «نشر جزو علوم دوربرد است» و فقدان تحصیلات و مطالعات در آن، در مدت زمان کوتاه معلوم نمی شود: همچنان که ریشه برخی از مشکلات نشر امروز در ایران و برخی کشورهای دیگر، مربوط به مثلا ۵ سال پیش، برخی مربوط به مثلا ۱۰ سال پیش، برخی مربوط به مثلا ۳۰ سال پیش است، و الخ. شاید امروز نیز بذر مشکلات ۱۰ و ۲۰ و ۳۰ سال آینده پاشیده می شود. بدین ترتیب، مدیریت در یک سازمان نشر، مدیریتی است که باید تخصص های نشر را هدایت کند. ممکن است مدیریت ارشد سازمان نشر به عهده یک مدیر غیر متخصص در نشر گذاشته شود. این مشکلی پدید نخواهد آورد. اما اغلب مدیران و مسئولان قسمت ها و مشاوران سازمان، باید متخصص در نشر باشند، تا فعالیت سازمان، در مجموع، بر اساس اصول و روشهای علمی دانش نشر پیش رود.

توسعه و تحول و تغییر در یک سازمان نشر

در بحث مفهوم نشر چست باید توجه نمود که ایجاد توسعه و تحول و تغییر در یک سازمان نشر نمی تواند به طور تصادفی و انفعالی و صرفا براساس افزایش سرمایه گذاری صورت گیرد. در سازمان های بزرگ و معتبر نشر، توسعه و تحول و تغییر براساس طرح ها و برنامه های مستمر گروه های پژوهش و توسعه، و طرح ریزی استراتژیک به معنای دقیق انجام می پذیرد. و این فعالیت ها، دارای پشتوانه دانش نشر نیز هستند.

علاوه بر این ها، معمولا هر سازمان نشر در ابتدای تأسیس دارای تشکیلات کوچک و ساده ای است و در طول زمان به تدریج افزایش می یابد. ناشران بزرگ دنیا، مانند مک گروهيل (McGraw Hill) و جان و ایلی (John Wiley & Sons, Inc.) نیز به تدریج توسعه یافته اند.

بنابر این، نشر مستلزم یک برنامه آموزشی کامل و دقیق است که مواد درسی آن، به طور علمی تعیین و تهیه شده باشند. از یک سو همه مواد دانش امروز نشر را شامل شود، و از سوی دیگر، هر ماده آن، در جایگاه متناسب قرار داشته باشد. مثلا اگر برنامه از ۶۰۰ ماده درسی تشکیل شده باشد، باید روشن شود که این مواد، همه موضوعات نشر هستند، و در ضمن، هر ماده در جایگاه متناسب خود قرار دارد.

مباحث اساسی در یک برنامه آموزشی نشر

مباحث اساسی در یک برنامه آموزشی نشر عبارت اند از:

• مراحل نشر؛
• ارکان سازمان نشر؛
• سیاست گذاری، طرح ریزی، و برنامه ریزی در سازمان نشر؛
• مدیریت برنامه در نشر؛
• ویرایش، نگارش، و تولید؛
• اقتصاد نشر؛
• جایگاه نشر در دانش اطلاع رسانی.