مراحل چاپ کتاب بعد از صفحه آرایی

این مقاله با موضوع ” مراحل چاپ کتاب بعد از صفحه آرایی” اقتباس شده از منابع منتشر شده در پایگاه کتاب های درسی است. در مراحل چاپ کتاب پس از پايان صفحه آرايي كتاب، نسخه نهايي كه به آن “پرينت نهايي” گفته می شود، توسط نمونه خوان، نويسنده، مدير توليد، با دقت بررسي و كنترل می شود و پس از رفع معايب و اشتباهات احتمالي، ديسك فشرده صفحه آرايي كتاب، همراه با پرينت نهايي به »ليتوگرافي« (Lithography) ارسال می گردد.

واژه ليتوگرافي، كه معني لغوي آن “چاپ سنگي” مي باشد، يكي از مراحل چاپ کتاب معروف به “افست” است كه اين شيوه چاپ و كاربردي كه “زينك” در آن دارد، با چگونگي فرايند چاپ در روش چاپ سنگي شباهت دارد. گاهي مرحله ليتوگرافي در يك مؤسسه جداگانه انجام می شود و حاصل به صورت زينك آماده شده تحويل چاپخانه می گردد و زماني چاپخانه، واحد ليتوگرافي را درون خود دارد و پس از آماده شدن زينك ها، فرايند چاپ صورت مي پذيرد. ليتوگرافي، شامل مراحل عكاسي، مونتاژ و كپي است.

عكاسي ليتوگرافي مهمترین مرحله از مراحل چاپ کتاب

عكاسي ليتوگرافي یکی از مراحل چاپ کتاب بعد از صفحه آرایی است كه صفحات آماده شده كتاب به فيلم تبديل می شوند. در کتاب هاي غير رنگي، هر صفحه يك فيلم دارد و در کتاب هاي رنگي هر صفحه چهار فيلم براي چهار رنگ اصلي چاپ. در مرحله عكاسي، اطلاعات ذخيره شده در ديسك فشرده، به فيلم تبديل می شوند.

مونتاژ: یکی از مراحل چاپ کتاب است كه بر اساس اندازه ماشين چاپ و زينك آن 8 يا 16 يا 32 صفحه از فيلم هاي صفحات كتاب، كنار هم قرار مي گيرند، به گونه اي كه يك فرم چاپي 6 يا 16 يا 32 صفحه اي را به وجود آورد. براي درك بهتر مفهوم مونتاژ، می توانيد يك برگ كاغذ A4 را از وسط طول آن با دقت تا كنيد و مستطيل A5 حاصل را دوباره از وسط طول تا بزنيد و اين عمل را مجدداً تكرار نمائيد. در اينصورت برگ A4 به هشت قسمت در رو و هشت قسمت در پشت آن تقسيم می گردد كه نمايش يك فرم چاپي كتاب است.

سپس سعي كنيد در همان حالت كه اين شانزده صفحه شكل تا شده، شبيه دفترچه را دارد، روي آن از يك تا شانزده، شماره بنويسيد. حالا اگر اين مجموعه را باز كنيد، روي اين صفحه A4 ، شماره صفحات مشخص است و می توان دريافت كه كدام صفحه در مجاور چه صفحه اي قرار مي گيرد.

كپي: مرحله انتقال فرم 8 يا 16 يا 32 صفحه اي به صورت فيلم، روي صفحات زينك است كه با دستگاه ويژه اي به صورت خودكار صورت مي پذيرد.

چاپ

چاپ یکی اصلی ترین مراحل چاپ کتاب است. پس از ليتوگرافي و آماده شدن زينك ها عمل چاپ آغاز می شود كه دومين مرحله اصلي توليد كتاب پس از صفحه آرايي است. چاپ كتاب، بسته به اين كه زينك ها دو ورقي يا سه ورقي يا 5/4 ورقي باشند، به ترتيب با ماشين چاپ دو ورقي يا سه ورقي يا 5/4 ورقي انجام می شود. در کتاب هاي رنگي، هر فرم چهار بار چاپ مي خورد كه يا با ماشين هاي چاپ يك رنگ، هر فرم چاپي چهار بار در دستگاه چاپ قرار مي گيرد و يا اگر از ماشين هاي دو رنگ يا چهار رنگ استفاده شود، هر فرم چاپي، به ترتيب دو يا يك بار در دستگاه چاپ گذاشته می شود.

در کتاب هاي رنگي نفيس ـ كه بايد روي كاغذ هاي بسيار مرغوب مانند گالسه مات يا گالسه معمولي چاپ شوند ـ ممكن است از رنگ پنجم يا ششم براي دستيابي به كيفيت بهتر استفاده شود. رنگ هاي طلایی و نقره اي، به صورت رنگ جدا از چهار رنگ اصلي چاپ به كار مي روند و غير از آن اگر كيفيت مناسب رنگ ويژه اي مورد نظر باشد، بايد جدا از چهار رنگ چاپ شود.

صحافي

صحافي آخرین مرحله از مراحل چاپ کتاب است. پس از چاپ، مرحله صحافي است. در اين مرحله، نخست فرم چاپي با دستگاه تازني تا مي خورد. سپس فرم هاي تا خورده بر حسب نوع صحافي به گونه اي كه لازم است، مرتب میشوند كه به اين دو مرحله “تا و ترتيب” مي گويند. سپس فرم هاي تاخورده و مرتب شده، به يكي از روش هاي زير صحافي می گردند:

مفتول

اين روش، براي کتاب هاي كم حجم مانند بعضي کتابهاي كودكان به كار می رود و با يك يا دو منگنه در وسط كتاب، صفحات كتاب به يكديگر متصل می گردد. به اين روش، “مفتول وسط” مي گوييم. نوع ديگر صحافي مفتول، روش “مفتول بغل” است. در اين روش، اوراق را روي هم مي گذارند و بر حسب جهت تورق، انتهاي سمت راست يا چپ آن را يك، دو يا چند منگنه مي زنند.

ته چسب

در اين روش، فرمهاي چاپي روي هم گذاشته می شود و شيرازه كتاب چسب است. در صحافي ته چسب با پرفراژ ، قسمت عطف را به صورت مضرس و پرفراژ شده برش می دهند تا سطح تماس با چسب صحافي، زيادتر و استحكام صحافي، افزونتر گردد.

ته دوزي يا ته دوخت

در اين روش، فرمهاي چاپي را روي هم مي گذارند و غالب كناردوزي مي كنند. مگر در جزوه هاي خاص كم صفحه اي كه از وسط چرخ میشوند (مانند شناسنامه، گذرنامه و جزوه هاي مشابه آن). کتاب هاي مرجع، فرهنگ هاي لغت، دايره المعارف ها و به طور كلي کتاب هايي كه صفحات زياد دارند، به روش ته دوزي يا ته دوخت معمولا صحافي می شوند كه استحكام كافي دارا باشند.

در شكل زیر، انواع صحافي را مشاهده مي نماييد. در صحافي، يا از مقواي نسبتا نازك براي جلد استفاده می شود كه اطلاحا به جلد “شوميز” معروف است كه نام تجاري نوعي مقوا بوده است و يا از مقواي ضخيم با روكش “گالينگور” استفاده مي كنند كه نوشته روي آن معمولا طلاکوب می شود.